بسم الله الرحمن الرحیم
چرخه ی معیوب
حتما" تا به حال در خیابان ها و پیاده رو های شهر با
گودال هایی عمیقی مواجه شده اید که به واسطه ی دزدیدن دریچه های دسترسی به فاضلاب و
سایر تاسیسات شهری پدید آمده اند. سوراخ های بزرگی که یک شبه و ناگهانی به وجود می
ایند و جای کمترین عکس العمل را برای کسانی که رهرو همیشگی آن مسیر هستنند سلب می
کنند چه برسد به رهگذران تصادفی!
فلزی بودن دریچه ها و در نتیجه گران بودن آنها در
این اوضاع و احوال، آنها را به طعمه ای
دلچسب بدل می کند. تاریکی شب به کمک دزدان دریچه ها می آید و آنگاه همه چیز مهیا
است تا فاجعه رخ دهد.
حادثه در کمین نشسته. در کمینِ عابر پیاده ی سالخورده ای،
کودکی، موتور سواری و یا اتومبیلی که که در مخیله اش نمی گنجد چند لحظه ی دیگر گودالی
زیر پایش دهن باز می کند. چه حوادث تلخی که اینگونه اتفاق نمی افتند!
شرایط اقتصادی بد شده و بیکاری بی داد میکند. و همه ی اینها
دلایل رشد اینگونه دزدی ها شده است.توقع زیادی است از کسی که دزدی دریچه ی آهنی می
کند، تا لااقل علائم خطر را بر سر سوراخ خطرناک قرار دهد. او خود را برای این کارش
به بهترین شکل توجیه می کند! آخر عقل به همین کار می آید دیگر. از تمام بلاهایی که
این جامعه بر سرش آورده سخن خواهد گفت. من در اینجا اصلا" قصدم قضاوت درباره
ی دزد مذکور و کار او نیست. طرف دیگری از ماجرا را می خواهم برجسته کنم. آن طرفی که به قول
معروف "مال خر" است. او در واقع خریدار ضایعات است اما مشتری کالای دزدی ای همچون دریچه های فلزی فاضلاب هم هست! او شهروند عادی محسوب می شود. توجیهاتش برای
خرید مال دزدی، سود بیشتر را نشانه می رود اما بیکاری و بدبختی و بی نانی برایش
توجیهات معتبری نیستند. او یکی از ماست که سود بیشتر و طمع او را وا می دارد که
مال دزدی ارزان تر بخرد و سود بیشتر ببرد. اگر دندان طمع می کشید، دیگر دلیلی برای
دزدی پیدا نمی شد.
*******************************
چند وقت پیش کامپیوتر موتور ماشین دوست ما به سرقت برده شد.(اگر
206 دارید زودتر به فکر تهیه ی ابزار ضد سرقت برای آن باشید که انگار سرقتش برای
دزدان این مرز و بوم همانند آب خوردنی است!) دوست ما برای راه اندازی ماشین به
سراغ تهیه ی مجدد آن روانه می شود( این سبک از دزدی لااقل جان آدمیزاد را تهدید
نمی کند. خسارت، فقط مادی است) پس از کند و کاو در بازار کامپوتر ماشین، قیمت جنس
دسته اول را تقریبا" دو برابر دست دوم (مال دزدی!) یافت می کند. زمانی که دوست
ما نقل ماجرا می کرد دیگر کار از کار گذشته بود. جنس دست دوم بود که بر ماشین او
بسته شده بود و سبب حرکت آن شده بود. تنها وصف ماجرا شنیدم و زبان در کام گرفتم تا فرصت به امروز افتاد که درباره ی آن با شما سخن
گویم.
شاید کامپیوتر دست دومی که بر ماشین دوست ما سوار شد، همانی
بود که از روی آن باز شده بود. روند کار اینچنین است که زنگ می زنی و بعد با پیک، کامپیوتری
که قفل اش را شکسته اند می آورند و نصب می کنند و چک می کنند و پس از روشن شدن ماشین، پول را تحویل می دهی و شما
را به خیر و آنها را به سلامت.
به جای اینکه 1 میلیون و 200 هزار تومن هزینه کنی، 600 تومن
هزینه کرده ای و دوباره به کامپیوتر ماشینت دست یافته ای. کاری که احتمالا"
همه ی ما انجام می دهیم. 600 تومان پول زیادی است، آن هم برای کسی که دزد به او
زده. اگر من هم مال دزدی نخرم دیگری خواهد
خرید و این بازار همچنان پابرجا خواهد ماند!
طرف دیگر ماجرا در این سبک از دزدی هم "مال خر"
است هم ما. اصلا" مال خر هم یکی از ما است. بدون دزدی چرخش زندگی اش می چرخد
اما به فکر سود بیشتر است. شاید دزد به او هم زده باشد.اصلا" مال خر که دزد نیست، واسطه ای است برای تکمیل یک
فعالیت اقصادی! چقدر هم شغل به واسطه ی او ایجاد شده: از پیک و قفل شکن بگیر تا دزدی که
ممکن بود به جای کامپیوتر ماشین، سراغ دریچه ی فضلاب برود. خوب بود این وسط دست و پا می
شکست! جانها گرفته می شد و خانواده ها به عزا می نشستند! تازه با نصف قیمت، ماشین
سرِ پا شده!
ما به فکر سود بیشتریم. یعنی در واقع به فکر ضرر کمتریم که خودش
می شود نوعی سود! و تمام این توجیهات چرخه ای را تکمیل می کند که دزدی در آن به
عرف جامعه تبدیل شده است. چرخه ی معیوبی که همه ی ما جزئی از آن هستیم. تا نپذیریم
که باید هزینه کنیم و ضرر بدهیم، غیر از خودمان هیچ کسی به فکر ما نخواهد بود! نه
حکومت، نه نیروی انتظامی و نه هیچ کس
دیگری. ریشه دزدی و در کل هیچ فسادی هرگز با این روندِ خراب برچیده نخواهد شد!
ریشه بسیاری از فسادها همین هزینه نپرداختن هاست. باید از
خودمان شروع کنیم. بدون در نظر گرفتن کار دیگران. بدون توجیه آنکه "دیگران به جای
ما سیکل فساد را تکمیل خواهند کرد" و "چرا من باید هزینه بدهم؟!"
باید تنها برای هزینه دادن در راه درست، ایمان
داشت.
علی اکبر نوری
بهمن 92
تهران
